bioLOGIETCCL

Samenvatting Ordening Biologie voor Jou 7e editie

4.1
Ordenen = het indelen in groepen op basis van hetzelfde kenmerk
Organismen kunnen we indelen in 3 domeinen en deze domeinen vervolgens in rijken:

Eukaryoot = met celkern / Prokaryoot = zonder celkern
Functie bladgroenkorrels = fotosynthese

Organismen behoren tot 1 soort als ze samen vruchtbare nakomelingen kunnen voortbrengen
Binnen een soort komen rassen voor (bijv. hondenrassen)

Verwantschap tussen organismen wordt onderzocht door het DNA van organismen te vergelijken

4.2 Bacteriën en archaea
Bacteriën en archaea zijn prokrayoten --> dus geen celkern
Het kenmerk van archaea is dat ze vaak onder extreme omstandigheden kunnen leven

• Sommige bacteriën noemen we bacillen
• Sommige bacteriën hebben zweepharen om voort te bewegen
• Bacteriën planten zicht voort d.m.v. deling
• Veel bacteriën ruimen dode resten van organismen op en zetten dit om in nuttige voedingsstoffen
• Bacteriën kunnen een infectie veroorzaken (bijv. cholera, longontsteking, tuberculose)
• Sommige bacteriën maken voedsel: o.a. yoghurt en zuurkool

Antibiotica (bijv. penicilline) kan bacteriële infecties bestrijden

4.3 Schimmels
Eencellige schimmel:  

• Gist
• Voortplanting d.m.v. deling (snoert blaasje af)

Veelcellige schimmels:               

• Bestaan uit schimmeldraden
• Voortplanten d.m.v. sporen
• Sporen soms in een speciaal orgaan, de paddenstoel (= voortplantingsorgaan)

Functies schimmel:

• Dode resten organismen afbreken (en voedsel bederven)
• Veroorzaken ziektes
• Sommige schimmels maken antibiotica (zoals penicilline)
• Voedsel maken: brood, bier, wijn (alle drie met gist), schimmelkaas of als hele schimmel (champignon)

4.4 Planten (inclusief 4.12)
Rijken kunnen we weer onderverdelen in stammen (soms ook wel afdeling genoemd)

4.5 Dieren
Stammen dierenrijk ingedeeld op basis van:

• Skelet
• • Geen skelet
  • Inwendig skelet (wervelkolom, inwendige schelp)
  • Uitwendig skelet (schelp, huisje, pantser insect)
• Symmetrie = een voorwerp is in twee gelijke helften te verdelen
• • Tweezijdig symmetrisch
  • Veelzijdig symmetrisch (= straalsgewijs of radiaal symmetrisch)
  • Asymmetrisch/niet-symmetrisch

Stammen van dierenrijk:

4.6 Eencelligen
Amoebe:

• Kan van vorm veranderen > cytoplasma stroomt richting uit en vormt zo schijnvoetjes
• Met schijnvoetjes ook voedsel sluiten > ontstaat voedingsvacuole (verteert het voedsel)
• Onverteerde resten worden verwijderd via het celmembraan
• Leeft in water

Pantoffeldiertje:

• Celmembraan bevat trilhaartjes om voort te bewegen
• Bevat celmond (instulping in cel) om voedsel op te nemen en voedingsvacuole te vormen. Celanus om onverteerde resten te verwijderen

4.7 Indelen in groepen

• Domein
• • Rijk
  • • Stam (afdeling)
    • • Klasse
      • • Orde
        • • Familie
          • • Geslacht
            • • Soort
              • • (Ras)

4.8 Geleedpotigen
Poten zijn geleed = opgebouwd uit kleine stukjes/leden
Het lichaam is gesegmenteerd = opgebouwd uit stukjes/segmenten
4 groepen:

• Duizendpoten: elk segment bevat poten
• Kreeftachtigen: 10 of meer poten (o.a. garnaal, kreeft, krab)
• Spinachtigen: 8 poten
• Insecten: 6 poten

Lichaam insect bestaat uit 3 segmenten:

• Kop > ogen en voelsprieten
• Borststuk > poten en evt. vleugels
• Achterlijf

4.9 Gewervelden
Bevatten wervelkolom met wervels

Warmbloedig: lichaamstemperatuur is constant
Koudbloedig: lichaamstemperatuur is gelijk aan de omgeving

4.10
Determineren = het op naam brengen van een organisme